Ik was nauwelijks bijgekomen van het opfrissen van mijn kennis over indelingen in het dierenrijk voor het blogstukje over de scharrelaar, of er kwam naar aanleiding van de belachelijke theorie dat buitenaardse reptielen de macht op aarde overnemen een nieuwe vraag over biologische indelingen bij me op: hoe zit het ook al weer met het onderscheid tussen reptielen en amfibieën?

Kikkers, padden en salamanders zijn amfibieën: ‘een klasse van gewervelde, koudbloedige dieren met een naakte, relatief gladde huid’. Zij maken in hun leven een metamorfose mee: van een larve die alleen in het water kan leven tot een volwassene met longen.

Schildpadden, hagedissen, slangen en krokodillen zijn reptielen (ook wel ‘kruipdieren’ genoemd). Zij behoren eveneens tot een klasse van gewervelde, koudbloedige dieren, maar zij hebben een geschubde huid, ademen al vanaf hun geboorte met longen en leggen hun eieren meestal in warm zand of rottende bladeren.

Hoewel het twee evolutionair onafhankelijke diergroepen zijn worden reptielen en amfibieën samen bestudeerd in de ‘herpetologie’. Omdat met name amfibieën heel gevoelig zijn voor veranderingen in het milieu, worden ze tegenwoordig beschouwd als een ‘kanarie in een kolenmijn’. Veel bekende amfibieënsoorten gaan de laatste jaren hard achteruit, een indicatie voor de wereldwijde verslechtering van het milieu.

Zo had ik het al snel weer min of meer op een rijtje, maar onderweg trof ik in Wikipedia bij de reptielen een onbekende, intrigerende term aan: parafyletische groep. Volgens sommigen voldoet de traditionele klasse van de reptielen namelijk niet meer, omdat het ‘een parafyletische groep is die de warmbloedige vogels niet omvat’.

Een parafyletische groep blijkt een verzameling organismen die van dezelfde voorouder afstammen, terwijl die groep niet alle afstammelingen van die voorouder bevat. De reptielen zijn een parafyletische groep omdat vogels wel van reptielen afstammen maar niet in de klasse van de reptielen zitten. Oftewel, in jargon: ‘Het ontbreken van Aves maakt Reptilia parafyletisch.’ In de tegenhanger, een monofyletische  groep, zitten álle afstammelingen van die ene voorouder.

Zo heb ik door die reptielencomplottheoriediscussie toch nog iets nieuws geleerd.