
Eind april zag ik in de bioscoop een uitvoering van de opera Lohengrin in de New Yorkse Metropolitan Opera. De ‘ontknoping’ in deze opera van Wagner is (spoiler alert!) dat Lohengrin een graalridder is, de zoon van Parcival. Zijn naam moest eigenlijk ook geheim blijven, maar die was gezien de titel van het werk geen verrassing. Maar wat was die graal ook al weer?
Er stond me vaag bij dat de graal een mythische schaal was en dat Koning Arthur zijn ridders erop uit had gestuurd om die te zoeken. Dit leek me een mooie aanleiding om eindelijk het klassieke boek Li Contes del Graal van Chrétien de Troyes uit 1190 te lezen, in de rijmende vertaling van Ard Postuma uit 2006, De Graal. Die had ik enkele jaren geleden aangeschaft, maar lag nog steeds op de immer groeiende stapel ‘nog te lezen’.
Het boek gaat over de jonge Perceval (elders gespeld als Parsifal of Parzival), die een natuurtalent is als ridder. Perceval krijgt aan het begin van zijn carrière de graal te zien, een schaal of kelk:
die zelf uit zuiver goud bestond
en ingelegd was in het rond
met edelstenen, van meer waarde
dan alle andere op aarde.

Hij verzuimt echter zijn gastheer, de zieke Visserkoning, te vragen waaraan hij lijdt. Een paar jaar later komt hij weer in de graalburcht en deze keer stelt hij de vraag wel. De koning geneest en Perceval wordt de nieuwe graalkoning. Latere graalverhalen baseren zich meestal op dit onvoltooid gebleven boek van De Troyes, zoals Parzival van Wolfram von Eschenbach uit 1200-1210. Daarin staat ook het verhaal van Lohengrin (‘Loherangrin’) uit de opera van Wagner.
De Graal is een voorwerp met magische krachten. In de meeste verhalen is het een heilig christelijk reliek, namelijk de beker die Jezus bij het laatste avondmaal had gebruikt en waarin zijn bloed naderhand door Jozef van Arimathea werd opgevangen. De oorsprong van dergelijke magische voorwerpen is echter veel ouder dan het christendom. Daarom wordt de graal ook wel geassocieerd met Keltische elementen zoals de hoorn des overvloeds.

De term ‘heilige graal’ wordt ook overdrachtelijk gebruikt, voor een schijnbaar onbereikbaar doel. Zo werd supergeleiding onder alledaagse omstandigheden in de NRC van 23 april 2023 ‘de heilige graal van de natuurkunde’ genoemd. In een filmrecensie werd de heilige graal een MacGuffin gemoemd: een niet nader omschreven object waar personages achteraan gaan om het verhaal op gang te brengen.
Een onnavolgbare zoektocht naar de graal, ten slotte, is te zien in de film Monty Python and the Holy Grail uit 1974, (ook op YouTube).

Relevante links met meer informatie zijn bijvoorbeeld:
Wikipedia – Heilige graal
Historiek.net: Heilige Graal – uitdrukking en betekenis