In het boek De meester en Margarita van Michail Boelgakov (vertaling Marco Fondse) wordt Margarita op een bepaald moment opgehaald door een izabelkleurige automobiel: ‘Er daalde een izabelkleurige open automobiel neer op de oever…’ Omdat ik geen idee had wat voor kleur dat was, heb ik dat opgezocht. De spelling izabel en isabel wordt overal (ook hier) door elkaar gebruikt.

Van Dale noemt izabel ‘verouderd’ en omschrijft het als ‘een kleur hebbend die bestaat uit een mengeling van geel en wit, maar waarin geel de overhand heeft’, met als tweede betekenis ‘paard met goudgeel, glanzend haar en witte of geelwitte staart en manen’.

Wikipedia noemt het een ‘bleekgele of perkamentachtige kleur’ en voegt eraan toe dat de benaming vooral wordt gebruikt voor paarden en vogels, maar ook voor konijnenrassen en honden. Voor konijnen kon ik geen verwijzing naar die kleur vinden, maar wel voor honden. Zo zijn er bijvoorbeeld isabelkleurige Dobermanns en kleine Italiaanse windhonden. Bij paarden worden met name lichtgekleurde palominopaarden isabelkleurig genoemd.

Behalve vogelsoorten die er expliciet naar zijn vernoemd, zoals de izabeltapuit en de izabelklauwier, wordt de term ook gebruikt voor een bepaalde groep kanaries: ‘bruine kanaries met gereduceerd melanine’. Daarbinnen zijn weer diverse kleurvarianten, zoals isabel geelivoor intensief, isabel wit dominant en isabel rood mozaiek.

Ook een paddenstoelensoort is ernaar vernoemd: het isabelkleurig breeksteeltje (geurloos, smaakloos en oneetbaar).

Het woord is afkomstig uit het Frans en is afgeleid van de persoonsnaam Isabel of Izabel. Als bron worden verschillende Isabella’s genoemd die volgens de bijbehorende verhalen een eed hadden afgelegd om geen schoon hemd meer aan te doen voordat een bepaalde stad was ingenomen. Dat gold voor Isabella van Spanje (1566-1633) tijdens het beleg van Ostende, dat drie jaar duurde, en voor Isabella van Castilië, ‘de katholieke’, (1451-1504) tijdens het beleg van Granada (dat negen maanden duurde). De jaartallen sluiten in ieder geval de eerste Isabella uit, want het woord komt al eerder voor. Maar het is natuurlijk een mooi verhaal en je krijgt meteen een indruk welke kleur je je erbij moet voorstellen. Over de geur zullen we het maar niet hebben.

Ik ben dan wel pensionada, maar dat wil niet zeggen dat mijn hele werkzame leven voorbij is. Het vertalen van boeken staat weliswaar op een laag pitje, maar het leek me toch leuk om na een aantal jaren weer eens naar de Literaire Vertaaldagen te gaan en collega-vertalers te ontmoeten.

Op vrijdag 1 juli was er een symposium in De Rode Hoed, met bijdragen over het thema ’Vertalen is een leven lang leren’. Zo vertelde de vertaler Nederlands-Duits Gerd Brusse dat hij een Nederland- en België-deskundige was geworden dankzij het vertalen van Het Bureau van Voskuil. Dat kon ik me goed voorstellen. In een andere bijdrage kaartte Nico Groen aan hoe belangrijk het is dat je je bewust wordt van je blinde vlekken: de ‘unknown unknowns’. Dingen die je niet weet kun je opzoeken of navragen, maar als je niet weet dat je iets niet weet, kun je er soms faliekant naast zitten.

In de wandelgang was er aandacht voor de actie ‘Vertaler op het omslag’. Om vertalers wat zichtbaarder te maken wordt gepleit voor vermelding van onze naam op het boekomslag. Ik heb een paar affiches meegenomen voor de boekhandels in Delft. Die blijken weinig mogelijkheden te hebben om ze op te hangen, maar de medewerkers vonden het wel een goede actie. In de bibliotheek kon ik er gelukkig wel een kwijt. Op de website www.vertalersophetomslag.nl kun je er meer over lezen en de petitie tekenen.

Op de zaterdag erna werden er in het Amsterdams Lyceum vertaalworkshops gegeven. Het is een vreemd gevoel om door een school te lopen en weer in de schoolbanken te zitten. Ik had me ingeschreven voor de workshop van Nico Groen  ‘(Niet) weten wat je (niet) weet: non-fictie vertalen’. Daar kwamen onder meer voornoemde unknown unknowns ter sprake, aan de hand van enkele vertaalopdrachten die wij als deelnemers thuis hadden gemaakt. Ik had me erop verheugd mogelijke vertaalstrategieën en valkuilen te bespreken. Die valkuilen waren er inderdaad, bleek bij de bespreking van het huiswerk. En ik was er ook regelmatig ingetuimeld.

Maar nu weet ik in ieder geval dat je niet voetstoots moet aannemen wat Van Dale of Wikipedia zeggen, en dat je bij het vertalen van de namen van planten en dieren extra alert moet zijn bij een bijvoeglijk naamwoord. Zo had ik in het huiswerk ‘little owls’ onbekommerd vertaald met ‘kleine uiltjes’, terwijl dat ‘steenuilen’ moesten zijn. Onder de lezers blijkt altijd wel een betweter te zitten die je fijntjes op dergelijke foutjes wijst.

Een seagull mag je eigenlijk niet met zeemeeuw vertalen, maar is gewoon een meeuw en een eagle is niet gewoon een adelaar, maar een arend. De term adelaar wordt voornamelijk in de heraldiek gebruikt en prijkt, wie weet, ooit als naam op het omslag van een van mijn vertalingen.

Op de site van Schrijvenonline stond een haiku-schrijfwedstrijd aangekondigd. Nu heb ik af en toe een aanvechting om haiku’s te maken (zie bijvoorbeeld mijn blog uit 2020 met nieuwjaarshaiku), maar de laatste keer was al een tijd geleden, dus wilde ik wel weer eens een poging wagen. De deadline was  een paar dagen later, dus ben ik snel aan de slag gegaan.

Lees verder →

Enkele weken geleden zijn met de V alle letters van het alfabet in het blog langsgekomen. Dus lijkt het laatste blogstukje van dit jaar me een geschikt moment voor een terugblik met een overzicht van alle voorafgaande ‘letterstukjes’.

Lees verder →

Een kleine ergernis bij het tonen van de QR-code is de daaropvolgende vraag naar je geboortedag of geboortemaand. Bij het bezoek aan een concert kan ik me nog wel voorstellen dat dit nodig is om te voorkomen dat iemand met een vervalste code toegang probeert te krijgen. Het is vooral irritant om dat telkens opnieuw te zeggen wanneer de vragensteller, zeker na de eerste keer, al weet dat je allebei het antwoord weet, zoals bij koorrepetities.

Lees verder →

Via het crowdfunding-platform Voor de kunst steun ik af en toe een project dat me aanspreekt. Zo heb ik enige tijd geleden een bijdrage gegeven voor het maken van een kaartspel met ‘vergeetwoorden’. Nu ben ik niet speciaal  dol op kaartspellen, maar het idee van ‘vergeetwoorden’ sprak me aan. Als tegenprestatie heb ik een exemplaar van het spel gekregen.

Lees verder →

Op auto’s is V de landcode voor Vaticaanstad. Zo’n auto ben ik nog nooit tegengekomen, maar ik geloof het direct. In de natuurkunde staat de kleine letter v voor de snelheid (velocitas) en de hoofdletter V voor volume of voor volt, de eenheid van elektrische spanning. In de scheikunde is het de afkorting voor valine, een van de twintig aminozuren die in eiwitten voorkomen, en voor het element vanadium.

Lees verder →

Mijn alfabet-aflevering voor de letter G staat nog geen twee weken online of de media staan plotseling vol met discussies over 2G of 3G. Het gaat daarbij niet om de voorlopers van 4G of 5G als standaard voor netwerken die in dat blogstukje ter sprake kwamen, en waarin de G voor ‘generatie’ staat, maar om een samenvatting van de omstandigheden waarin de QR-code van de coronacheck-app een groen vinkje oplevert.

Lees verder →