In een boekbespreking in de Groene¹⁾ kwam een woord voor dat me even op het verkeerde been zette. Het ging om een boek met titel Waterstandbeelden en ik las dat in eerste instantie als waterstand-beelden en had daardoor beelden voor ogen zoals die welke de hoogte aangaven van de watersnoodramp van 1953.

Ik moest ook denken aan de waterstanden zoals die vroeger op de radio werden voorgelezen en aan een bordje in Florence dat op een muur aangeeft hoe hoog het water is gekomen bij de overstroming van de Arno op 4 november 1966. Maar zodra ik de Engelse titel las, Water Statues, begreep ik dat het om water-standbeelden ging.

In de uiterwaarden van de Waal staat in Zaltbommel overigens een waterstandbeeld dat zowel een waterstand-beeld als een water-standbeeld voorstelt. Dat beeld van vier meter hoog stelt een jongetje voor dat met zijn linkerhand aangeeft hoe hoog het rivierwater mag komen voordat de mensen in Zaltbommel natte voeten krijgen. Als het water ter hoogte van zijn hand komt, staat het water tot aan de bovenkant van de kademuur.

Dergelijke woorden, die je op twee manieren kunt lezen of uitspreken, worden ‘bommelwoorden’  genoemd. Een bommelwoord is een bestaand Nederlands woord dat je op meer dan één manier kan lezen of uitspreken. Die naam komt van het bekendste voorbeeld van zo’n woord: ‘bommelding’. Andere bekende bommelwoorden zijn pijpetuitje en massagebed.

Een uitgebreider verhaal over bommelwoorden en verwante taalverschijnselen, met voorbeelden,  is te vinden op de wat onoverzichtelijke site  ‘De Jongenskamer’. Ook staat een groot aantal voorbeelden op sites als Moor’s Magazine, Taalhelden en Dertig woorden die je verkeerd kunt uitspreken.

Maar geen van die overzichten bevat het woord waterstandbeelden. Dat bommelwoord heb ik dus kennelijk zomaar zelf ontdekt!

1) De Waterstandbeelden. Fleur Jaeggy, vert. Hilda Schraa, besproken in De Groene 2 februari 2023 door Cyrille Offermand, p.64-65.