Requiem voor een vogel

Wie wat bewaard, die heeft wat! In een oud bestandje vond ik een ‘gedicht’ terug uit juni 2010, met de titel Requiem voor een vogel. Dat had ik toentertijd geschreven naar aanleiding van een plat gereden vogel die ik tijdens een uitstapje op de snelweg vanuit de bus had zien liggen. Ik had het in het bestand ‘Ideeën voor Gedichten en muziekstukken’ neergezet, met de aantekening om het op muziek te zetten, en er vervolgens nooit meer aan gedacht.

Toen ik het onlangs bij toeval weer tegenkwam bent ik er alsnog mee aan de slag gegaan. Het oorspronkelijke ‘gedicht’ was:

Kijk!
Daar ligt een dode vogel
Op de weg
In de berm
Hij is platgereden
Wat zielig!
Ach!

Met als aantekening voor de muziek: doem-doem op pauk; minimal piano; zang: a-klein.

Voor de uitwerking tot een ‘vogelrequiem’ heb ik dat oorspronkelijke gedicht aangepast en er een stukje voor zang met piano van gemaakt, dus zonder pauk. De herziene tekst was:

A-ha-haa, A-ha-haa. A-ha-ha-ha. Aha-haa.
Kijk daar ligt een dode vogel op de weg (Hij ligt op de weg.)
In de berm. (Hij ligt in de berm.)
Hij is overleden, heel vaak overreden.
Ligt daar op het asfalt als een dunne deken
Uitgesmeerd.
A-ha-haa. A-ha-ha-ha. Aha-haa.

Deze tekst was mijn houvast voor de sfeer, de frasering en de dynamiek. Inmiddels kan waarschijnlijk ook de ‘zang’ probleemloos weggelaten worden. Dan is het ‘gewoon’ een pianostukje. Anderzijds heb ik nog een vaag plan om (ooit) de ‘tweede stem’ uit te breiden.

Toen het stuk al zo goed als af was las ik in het Tijdschrift Oude Muziek een artikel over de bundel Lachrimae (‘Tranen’)^* van de zestiende-eeuwse componist John Dowland. De stukken uit die bundel vertegenwoordigen elk een bepaald type traan; zo verwijst het deel met lachrymae antiquae, oude tranen, naar Dowlands eerdere luitlied Flow my Tears. Daarover wordt opgemerkt: ‘Vallende tranen worden plastisch verklankt met een dalende reeks van vier tonen. Daarna maakt de melodie een affectieve sprong omhoog om vervolgens opnieuw vier stappen te dalen.’

Deze conventie is na al die eeuwen stevig verankerd in ons muzikale geheugen, want ook mijn vogelrequiem bevat van die dalende chromatische loopjes. Het is dan ook een uiterst larmoyant werkje geworden.