Vrienden uit Zwitserland sturen me regelmatig knipsels en artikelen die met zingen en muziek te maken hebben. Zo kreeg ik afgelopen maand de brochure ‘Vogelstimme’, met allerlei wetenswaardigheden over vogelzang. Daarin kwam onder meer het aanleren van liedjes door zangvogels ter sprake.

Als voorbeeld van de vaardigheid om liedjes aan te leren werd de Gimpel , de goudvink, genoemd. Deze vogel wordt kennelijk vaak ‘onmuzikaal’ genoemd en Wikipedia omschrijft diens zang als ‘een zacht fluiten, regelmatig onderbroken door trillers en krassende geluiden’. De kleine vinkjes leren dat van hun vader, maar als ze door andere vogelsoorten worden opgevoed nemen ze de zang daarvan over: de kleine goudvinkjes blijken heel goede leerlingen.

In de achttiende eeuw werd op het leervermogen van zangvogels ingespeeld door gekooide jonge zangvogels bekende melodietjes voor te spelen die ze dan na leerden fluiten. In het artikel werd verwezen naar het boekje The Bird Fancyer’s Delight uit 1717, met 43 melodietjes, waarvan er 11 voor goudvinken bedoeld waren. Die werden dan bijvoorbeeld met een blokfluit voorgespeeld, bij voorkeur een sopranino. De Engelse naam voor een blokfluit, recorder, schijnt hiervan te zijn afgeleid via het Latijnse recordor: herinneren, onthouden.

Voor mensen die niet zo goed blokfluit konden spelenwaren er toentertijd speciale instrumenten om de vogels te leren zingen, zoals de serinette, afgeleid van het Franse serin, kanarie. Oorspronkelijk werd dit mechanische muziekinstrument dat fluitende tonen voortbrengt namelijk gebruikt om gedomesticeerde kanaries populaire deuntjes te leren fluiten. Daarom wordt het ook wel kanarieorgeltje genoemd.

Meer informatie over de werkwijze bij dit zangonderwijs aan vogels staat bijvoorbeeld in een uitgebreid (Engelstalig) artikel van Amy Miller, eveneens The Bird Fancyer’s Delight geheten [link voor niet-robots]. Daar zijn ook verschillende voorbeelden te horen. Naderhand werden de wijsjes uit dit boekje op hun beurt regelmatig bewerkt tot allerlei leuke stukjes voor bijvoorbeeld een of twee blokfluiten.

In 2011 heeft BBC Radio 4 een heel programma over The Bird Fancyer Delight uitgezonden, gemaakt door Sarah Angliss. Hierover heeft zij een artikel met achtergrondinformatie geschreven, met veel luisterfragmenten ter illustratie.

En omgekeerd heeft vogelzang natuurlijk veel componisten geïnspireerd, met Olivier Messiaen als bekendste. En ‘The Lark Ascending’, de opstijgende leeuwerik, van Ralph Vaughan Williams staat op plaats 24 van de klassieke top 400 van 2022 (Hier een uitvoering door Janine Jansen uit 2003).