In De Rode Leeuw. Onafhankelijk tijdschrift voor muziek en cultuur las ik een in memoriam van componist George Crumb dat me intrigeerde. Ik kende Crumb niet, maar hij blijkt interessante muziek te hebben geschreven. Wat me daarbij met name aansprak was dat hij voor een van zijn werken het gezang van bultruggen als uitgangspunt had genomen.

Bultruggen zijn baleinwalvissen: ‘een vreedzame walvis met een vriendelijke reputatie’. Ze trekken vaak toeristen aan omdat ze met hoge sprongen, waarbij ze soms helemaal uit het water komen, een spectaculaire show laten zien. Ze zijn daarnaast ook bekend omdat ze zingen: in de paartijd laten de mannetjes een gezang horen dat dagenlang kan duren. Vroeger dachten zeevaarders dat het zingen van de bultrug geweeklaag was van omgekomen zeevaarders. Een opname van hun gezang is bijvoorbeeld hier te horen:

Walvissen hebben in de afgelopen eeuwen erg te lijden gehad onder de lucratieve walvisvaart. Weliswaar mag er sinds 1986 niet meer op gejaagd worden – al gebeurt dat nog steeds – maar tegenwoordig worden ze ook bedreigd door bijvangst, scheepvaart, verlies van leefgebieden, klimaatverandering, geluidsoverlast en plasticvervuiling. Het zingen van bultruggen heeft echter niets met die bedreigingen te maken.

In een artikel over bultruggen op de site ‘Wereld van de haai’ is te lezen dat hun gezang vaak een inspiratiebron is geweest, bijvoorbeeld voor weemoedige ‘sea shanty’s’. Shanty’s zijn liederen die gezongen werden aan boord van zeeschepen. Een voorbeeld van een shanty met het gezang van bultruggen op de achtergrond op YouTube is ‘Farewell To Tarwathie’, gezongen door Judy Collins.

George Crumb was een Amerikaanse componist van moderne en avant-gardemuziek, vaak geschreven voor heel aparte instrumenten en met speciale manieren van uitvoeren. En ook hij werd dus geïnspireerd door het zingen van bultruggen. In 1971 schreef hij Vox Balaenae: (‘stem van de walvis’). De drie spelers, een fluitist, cellist en pianist, dragen bij de uitvoering maskers en tijdens het stuk zingt de fluitist door de fluit.

Op YouTube staan enkele uitvoeringen van dit stuk, dat ruim twintig minuten duurt, bijvoorbeeld deze door de Atlanta Chamber Players. Als je daarnaar luistert met in je achterhoofd de bultrugzang dan is de gelijkenis onmiskenbaar.