Via het crowdfunding-platform Voor de kunst steun ik af en toe een project dat me aanspreekt. Zo heb ik enige tijd geleden een bijdrage gegeven voor het maken van een kaartspel met ‘vergeetwoorden’. Nu ben ik niet speciaal  dol op kaartspellen, maar het idee van ‘vergeetwoorden’ sprak me aan. Als tegenprestatie heb ik een exemplaar van het spel gekregen.

Vergeetwoorden zijn ‘oude woorden die vroeger veel gebruikt werden, maar die je tegenwoordig steeds minder hoort’. Een van de varianten van het associatieve kaartspel Wablief?! is om aan de hand van de kaarten met dergelijke woorden herinneringen op te roepen (als je de woorden kent) en verhalen te verzinnen (als je ze niet kent). Het spelelement is om aan de hand van die verhalen een woord te raden, maar ik ben vooral geïnteresseerd in de woorden zelf. De meeste blijk ik min of meer te kennen, al gebruik ik ze nooit, en sommige zijn geschikt om er in een blogstukje nader op in te gaan.

Dat geldt bijvoorbeeld voor de benaming van achterhaalde kledingstukken. Als kleding niet meer gedragen wordt, verdwijnt ook het woord ervoor meestal in de vergetelheid. Zo zit er bijvoorbeeld een kaart bij met het woord ‘drollenvanger’.

Ik wist dus wel dat dit een kledingstuk is, maar het leek me een mooie aanleiding om eens verder te kijken. Volgens Van Dale is het een benaming voor een plusfour of voor een harembroek en Wiki somt enkele historische broeken op waarvoor drollenvanger een spotnaam is, zoals de knickerbocker. Het gaat in al die gevallen om kuit- of pofbroeken, wijd vallende broeken waarvan de pijpen onder de knie nauw op het been aansluiten. Ze werden in de eerste helft van de vorige eeuw gedragen door mannen en jongens, vaak als sportkleding.

Het verschil zat hem in de lengte van de pijpen: de knickerbocker was voor jonge jongens en reikte tot net onder de knie en de plusfour, die ze vanaf een jaar of zeventien droegen, tot tien centimeter onder de knie. Aan die tien centimeter dankt de plusfour zijn naam: van het Engelse plus four, oftewel plus vier (inch). In het Nederlands wordt het kennelijk meestal op z’n Frans uitgesproken: ‘pluufoer’ (te beluisteren in Wiktionary).

Drollenvangers zijn uit het straatbeeld verdwenen, maar een bekende drager ervan komen we nog regelmatig tegen.