Op mijn lijstje met nog op te zoeken woorden stond ‘jingoïsme’. Ik was dat in 2018 tegengekomen in een bespreking in de NRC van een aantal boeken over de Vietnamoorlog. Het leek het me hoog tijd om er daadwerkelijk mee aan de slag te gaan toen ik het woord onlangs weer tegenkwam, deze keer in een column waarin de NRC Ombudsman ingaat op de verslaggeving over de oorlog in Afghanistan in de afgelopen twintig jaar: ‘Van jingoïsme over een ‘exotische’ oorlog was nooit sprake.’

Van Dale noemt jingoïsme ‘oorlogszuchtige politiek van de Engelse chauvinisten’ en een jingo is daar een ‘dweepzieke, oorlogszuchtige Engelse chauvinist’. Wikipedia beperkt de definitie niet tot Engeland, maar tot de Engelstalige wereld, en beschrijft het wat breder als ‘een overdreven vorm van patriottisme’. Het is enigszins vergelijkbaar met het Nederlandse woord chauvinisme en wordt ook wel de overtreffende trap van nationalisme genoemd.

Een uitgebreide bespreking van jingoïsme met voorbeelden vond ik op een site met ‘handleidingen, tips en bronnen om u te helpen meer te begrijpen over de wereld om ons heen’. Daar staat inderdaad veel over van alles, en dus ook over jingoïsme. Kort samengevat verwijst jingoïsme ‘naar het agressieve buitenlandse beleid van een land dat wordt aangedreven door de publieke opinie’.

De term werd bedacht in de jaren tachtig van de negentiende eeuw, toen de spanningen tussen Groot-Brittannië het Russische rijk hoog opliepen. In een populair lied werd aangedrongen op militaire actie en die mening werd door een steeds groter publiek gedeeld. Het refrein van dat lied bevatte de uitdrukking ‘by Jingo‘ en strijdlustige mensen die tot oorlog opriepen werden door voorstanders van neutraliteit uitgescholden voor ‘jingo’s’. Dat refrein staat ook in Wikipedia:

We willen niet vechten

Maar, bij Jingo, als we het doen,

Hebben we de schepen,

Hebben we de mannen,

En hebben we ook de poen.

De oerversie van G. H. MacDermott is te beluisteren via YouTube, evenals een recente uitvoering door Robin Hunter.

‘Bij Jingo’ is dus in wezen een krachtterm waarmee een hogere macht wordt aangeroepen, een soort verbastering van Jezus of Jupiter. De term jingoïsme wordt nog steeds gebruikt als aanduiding van agressief buitenlands beleid, met name van de Verenigde Staten.

Jingo is trouwens ook de titel van een boek uit de Schijfwereldreeks van fantasyschrijver Terry Pratchett. De titel van de Nederlandse vertaling door Venugopalan Ittekot is Houzee: ‘Twee dwergstaatjes dreigen in oorlog te geraken om een eiland dat plotseling tussen hen in ontstaat ze hebben echter geen van beide een leger.’