Inmiddels heb ik alle boeken van de Foundation-serie van Asimov en nog wat andere sciencefictionboeken herlezen. Ik merk dat ik tegenwoordig meer oog voor de taal daarin heb dan vroeger, zoals leuk verzonnen namen voor planten en dieren of termen voor de aandrijving van ruimteschepen of geavanceerd wapentuig.

Het is dan ook verrassend als je merkt dat bepaalde woorden waarvan je denkt dat ze een verzinsel zijn van de auteur en/of vertaler echt bestaan! Dat blijkt het geval met de ‘parsec’. De parsec wordt gebruikt voor afstanden in de ruimte, binnen de Melkweg zeg maar, en is een concurrent van het lichtjaar, eveneens een afstandsmaat op astronomische schaal. De definitie van een lichtjaar kende ik wel, dat is de afstand die het licht in een jaar aflegt in vacuüm. De lichtsnelheid is ongeveer 300.000 kilometer per seconde, daar kan ik nog wel een beeld bij krijgen. Eén parsec is 3,26 lichtjaar of 30,8 biljoen kilometer, daarvan is het al een stuk moeilijker je er iets bij voor te stellen.

De definitie van parsec helpt ook niet echt. Van Dale: ‘eenheid om de afstand van sterren in uit te drukken, t.w. de afstand gelijk aan die van een ster waarvan de parallax één boogseconde zou bedragen,’ en Wikipedia: ‘de afstand die men vanaf de zon de ruimte moet ingaan, om de gemiddelde afstand aarde-zon onder een hoek van één boogseconde te zien’. Een boogseconde is een heel erg klein hoekje: meestal meten we een hoek in graden, één zo’n graad wordt vervolgens onderverdeeld in 60 minuten en er gaan 60 boogseconden in zo’n boogminuut.

Een derde afstandsmaat in de kosmologie is de ‘astronomische eenheid’, AE of AU, de gemiddelde afstand van de aarde tot de zon. Plaatjes van de samenhang  geven een uitermate vertekend beeld, want één parsec is 206.265 AE (en 3,26 lichtjaar of 30,8 biljoen km) en een hoek van één boogseconde zie je niet. In dit plaatje is de hoek eerder iets als twintig graden, dus meer dan 70.000 keer te groot.

Zulke grote afstanden en kleine hoeken zijn moeilijk te bevatten, maar binnen het SF-genre worden talloze parsecs, al dan niet via wormgaten of de hyperruimte, probleemloos overbrugd. Een beroemde misvatting over parsecs zit in de Star Wars film A New Hope. Han Solo schept op over de snelheid van het schip de Millennium Falcon, ‘dat de Kesselrace in minder dan twaalf parsecs heeft gedaan’. Hij ziet het dus als een eenheid van tijd, een vergissing die bij de term lichtjaar meer voor de hand ligt.