Als ik zing vind ik het vaak moeilijk om het tempo vast te houden. Bij iets wat niet zo goed ken heb ik de neiging om te vertragen en bij vrolijke, bekende stukjes is de kans groot dat ik even lekker doorstoom. Dat blijkt trouwens meer voor te komen, want ik hoor regelmatig de waarschuwing ‘niet jagen’ en ook zit ik wel eens met gekromde tenen omdat ik bang ben dat een koor definitief uit de bocht zal vliegen.

Niet alleen bij het zingen heb ik dat probleem. Ik denk nog steeds met een zekere huivering terug aan de metronoom die bij de lessen dwarsfluit werd ingezet om me het juiste tempo bij te brengen. Dat werkte averechts, want het leidde af en ik werd er zo zenuwachtig van dat ik nauwelijks meer kon spelen.

In het kader van het onder ogen zien van oude frustraties heb ik maar eens wat opgezocht over dat apparaat. De metronoom is uitgevonden door Johann Nepomuk Maelzel (1772-1838), die voortborduurde op een eerdere uitvinding van Dietrich Nikolaus Winker. Behalve de metronoom bedacht Maelzel ook verschillende muziekautomaten, zoals een automatische trompetter en een panharmonicon. Met die automaten en een schaakmachine die hij had gekocht trad hij met wisselend succes op, onder meer in de Verenigde Staten.

Sommige partituren vermelden als tempo-aanduiding nog altijd MM gevolgd door een getal. Het getal geeft het aantal tellen per minuut aan en MM staat voor Maelzels Metronoom. Dan betekent MM 69-84 Andante en MM 126-138 Allegro, zo ongeveer.

Maelzel was bevriend met Beethoven. Of Beethoven daarom zijn metronoomcanon heeft geschreven (WoO162) weet ik niet, maar het is best een aardig stukje. Op YouTube vond ik een mooie uitvoering, 4 stemmen met metronoom en ook een met alleen stemmen. Er is ook een Nederlandse tekst voor deze canon.

De metronoom heeft het ook tot muziekinstrument weten te schoppen. Met verwondering heb ik enkele uitvoeringen bekeken van Poème Symphonique, een werk dat Gyorgy Ligeti heeft geschreven voor 100 metronomen. Het stuk ging in 1963 in première tijdens de Goudeamus Muziekweek en een opname daarvan staat op de site van Gaudeamus, evenals de ‘corona-proof’-Zoom-versie die in 2020 werd gemaakt. Enkele andere (kortere) voorbeelden staan op YouTube: voorbeeld 1, voorbeeld 2, voorbeeld 3. Daar staat ook een variant met 64 metronomen.

Mijn elektrische piano heeft ook een metronoomfunctie. Die heb ik nog nooit gebruikt en ik denk zo maar dat dat ook nooit zal gebeuren.