In het blad #samenvoordieren van de Stichting Dierenlot (3-2020) stonden ‘7 weetjes over zwanen’. Het eerste weetje daarvan leerde me niet alleen iets over zwanen, maar ook een nieuw woord: grondelen. Dat blijkt het woord voor een verschijnsel dat ik wel regelmatig ben tegengekomen, maar waarvan ik me nooit heb afgevraagd of er misschien een speciale term voor is.

Het woord blijkt gewoon in Van Dale te staan:

In deze definitie wordt deze activiteit specifiek toegeschreven aan grondeleenden, een onderklasse van eendensoorten waartoe ook de bekende wilde eend behoort, die ik eigenlijk niet echt wild vind. Bij het grondelen steken ze hun achterwerk rechtop omhoog uit het water en duiken ze met hun kop en hals onder water. Volgens het Algemeen Nederlands Woordenboek kan grondelen overigens ook ‘in de bodem wroeten op zoek naar voedsel’ betekenen, maar daarvan vond ik verder geen bevestiging en geen plaatjes.

Volgens de etymologiebank is grondel, de werkwoordstam in deze samengestelde vogelnaam, afkomstig van het middelnederlandse grondelen: de grond raken. ‘Grondeleenden steken hun kop zo diep mogelijk in het water zodat zij de grond (bodem) bereiken. Zij doen dit door met de poten zwemmende bewegingen te maken en de staart boven water te houden.’

Bij mijn speurtocht kwam ik ook het woord ‘grondel’ tegen. Grondels hebben echter geen direct verband met het grondelen van zwanen of eenden, want grondels zijn vissen, verschillende families uit de orde der baarsachtigen, die meer dan tweeduizend soorten in 241 geslachten bevat. De grondels heten zo omdat ze zich dicht bij de grond voortbewegen. Ik heb nog even overwogen of het verband misschien zou kunnen zijn dat al die eenden en zwanen al grondelend op zoek waren naar grondels, maar het voedsel dat ze onder water zoeken bestaat voornamelijk uit zaden en waterplanten.