Nee-nee-nee. Elke week komt het verplichte rijtje vragen een paar keer langs: bij de schildercursus, bij het aanmelden voor de repetitie en soms tussendoor bij een concertbezoek. Het is een vrij onzinnig ritueel, lijkt me, want ik zal het natuurlijk niet zeggen als ik keelpijn heb.

Al dat nee zeggen doet me denken aan de regel: ‘Ich bin der Geist der stets verneint.’ Dat zegt de duivel Mefisto als hij zich voorstelt in de eerste akte van Goethes Faust. In de vertaling van Ard Postuma uit 2008 wordt dat ‘Ik ben de geest die eeuwig ondermijnt,’ en in een oude, ongedateerde vertaling zonder vertalersvermelding staat: ‘Ik ben de geest die alles verstoort’. Maar ik zie dat verneinen letterlijker, als ‘er nee van maken’ of ‘ontkennen’. En daarbij hoor ik in gedachten het schelle fluiten van Mefisto aan het eind van zijn aria ‘Son lo spirito che nega’ uit de opera Mefistofele van Arrigo Boito.

(detail van een illustratie van Eugène Delacroix)

Toevallig ben ik onlangs naar de Nationale Opera in Amsterdam geweest, waar Mefistofele oorspronkelijk op het programma stond, maar door corona niet door kon gaan. In allerijl hebben ze toen een alternatief bedacht, met allerlei losse fragmenten, losjes gebaseerd op thema’s uit Faust, onder de titel Faust [Working title].

Dat bezoek was wel een aparte belevenis, met een lege rij voor ons, een lege rij achter ons, en naast elke een of twee bezoekers drie lege stoelen. Het koor stond voor een deel op de bovenste balkons en het orkest nam een stuk van de zaal in beslag. Na de rituele vragen bij de entree moesten we in een rij wachten voordat we de zaal in konden, want iedereen werd persoonlijk naar zijn of haar plaats begeleid, die je niet mocht verlaten voor het einde van de voorstelling.

Helaas was de aria van Mefisto (hier in een uitvoering door Bryn Terfel uit 2010) niet een van de fragmenten, maar gelukkig begon de voorstelling wel met Boito’s prachtige koorscene uit de Proloog in de hemel, hier te beluisteren in een filmpje dat als aankondiging van Faust [Working title] werd opgenomen in de hal en op de trappen van het operagebouw.

Bij de schildercursus krijgen we trouwens nu ook een vraag om die serie nee’s te doorbreken: ‘Bent u verder gezond en voelt u zich momenteel gezond?’ Je wordt geacht hier met ‘ja’ op te antwoorden.