Na het jaar van de hond in 2018 en het jaar van het varken in 2019 is met het Chinese Nieuwjaar op 25 januari 2020 het jaar van de rat aangebroken, dat duurt tot en met 11 februari 2021. Ik heb het niet zo op ratten, en dat geldt voor veel mensen in onze cultuur (denk maar aan Winston Smith uit 1984!), mede door de associatie met ziektes als de pest. In de Chinese dierenriem heeft de Rat echter allerlei positieve eigenschappen: hij is ‘vindingrijk, hardwerkend, charmant, intelligent, populair en gericht op sociale gebeurtenissen’.

Mijn persoonlijke ervaring met ratten dateert uit de periode dat Werner Herzog voor zijn film Nosferatu opnames maakte in Delft, 1979. In die tijd was ik min of meer fulltime vrijwilliger in het Filmhuis Delft, en veel van onze medewerkers verleenden hand- en spandiensten bij de opnames. Zo is er een roemruchte scène waarin tijdens een uitbundige, decadente maaltijd de ratten over een rijk beladen tafel lopen, terwijl de disgenoten elk moment aan de pest kunnen sterven. Voor die scène waren eigenlijk bruine ratten nodig, maar die zijn moeilijk verkrijgbaar. Dus moesten een paar van ‘onze jongens’ de ratten in een bruin verfbad dopen. In deze beroemde scène (na een prachtig beeld van de markt in Delft ) of in ‘The making of…’  (Engelstalige documentaire) kun je nog zien dat dit niet helemaal goed gelukt is.

Na afloop waren er heel wat ratten op mysterieuze wijze verdwenen, maar twee van de resterende witte ratten, Werner (naar Herzog) en Isabel (naar hoofdrolspeelster Isabel Adjani), werden geadopteerd door de beheerder van het filmhuis die in het appartement daarboven woonde. Als hij op vakantie was, zorgde ik af en toe voor het afsluiten van het filmhuis, en als het erg laat was geworden bleef ik op zolder slapen. Op een keer werd ik wakker van rare geluiden en toen ik mijn ogen opendeed keken twee ratten me van dichtbij aan; Werner en Isabel waren ontsnapt uit hun kooi. Ik wist niet hoe snel ik me uit de voeten moest maken. Dat ik niet van de trap ben gevallen mag een wonder heten.