In een mail stonden de vertaling en een uitleg over de achtergrond van ‘Qui, sott’ombrosi mirti…’: ‘Hier, onder de schaduwrijke mirte, bij de bloemen en de kruiden, hier zijn de Muzen’. Dit madrigaal van Peter Philips gaan we zingen als muzikale illustratie bij een lezing van Josée Claassen. Dit werk uit 1603 is een lofzang op Albrecht en Isabella, twee zetbazen van Philips II in Brussel. Maar wat is ‘mirte’ eigenlijk?

‘Mirte’ blijkt gewoon in het woordenboek te staan en heeft ook een lemma in Wikipedia. Het is een lid van de plantenfamilie Myrtaceae, waartoe onder meer ook Eucalyptus en Piment behoren.

Van dat synoniem ‘gagel’ heb ik altijd gedacht dat het een verzinsel van Marten Toonder was, maar er zijn twee varianten: de gagel en het gagel. De gagel is onder de naam ‘wilde gagel’ (Myrica gale) een heestergewas uit de mirtefamilie en het gagel is ‘tandvlees’ en ’een kwaad gagel hebben’ betekent kwaadspreken. Bij Toonder is gagel in het ingewikkelde verhaal De antiloog (nr. 171, uit 1982) een machine die blabla in echte spraak kan omzetten. ‘Gritzoon zit boordevol oerklanken. Met behulp van een gagel kan Kwetal die verstaanbaar maken. Maar de vraag is: hoort men dan diepe wijsheden, of slechts blabla-praat?’ [Uit de beschrijving van de hoorspelserie met Bommelverhalen]. Hier is gagel dus gebaseerd op ‘het’ gagel.

Mirte als plant is soms onderdeel van een religieus ritueel. Zo worden op de eerste dag van het Loofhuttenfeest drie geplukte mirtetakjes gebruikt in een zwaairitueel. De geurige maar smakeloze mirtetakken symboliseren daarin Joden die de Thora niet bestuderen maar wel toepassen.

In het zoroastrisme, een door de profeet Zarathstra gestichte religie, is mirte de heilige plant. Op internet vond ik over het mirte-ritueel onder meer: ‘De twijg van een mirte moet vers worden geplukt, ontdaan worden van zijn blaadjes aan de onderkant. Daarna wordt de tak, tot aan de plaats waar de bladeren nog zitten, in tweeën gesplitst. Deze twee delen worden om elkaar heen gedraaid, op een zodanige manier dat de linkerkant twee keer is gedraaid en de rechterkant drie keer. Dan wordt het gedraaide gedeelte rond gebogen en vastgezet onder het gedeelte met bladeren.’ [Scriptie van M.van Gent]

Maar in het lied van Philips heeft de mirte, die in het wild op droge, zonnige plekken in het Middellandse Zeegebied wel vijf meter hoog kan worden, volgens mij geen speciale betekenis. Het hadden ook andere heesters kunnen zijn onder de schaduw waarvan de Muzen rondwaarden.