Er zijn woorden waarvan je op het eerste gezicht denkt te weten wat ze betekenen en dan blijk je er helemaal naast te zitten. Dat had ik toen Van Dale als beginscherm het woord ‘preeuwen’ liet zien. Mijn eerste reactie was ‘o ja, scheepsterm’. Maar nee, het blijkt een gewestelijke term te zijn voor ‘ontfutselen’.

In dit geval kon ik vrij snel achterhalen hoe ik tot deze misvatting was gekomen: ik verwarde het namelijk met ‘breeuwen’, dat inderdaad een scheepsterm is:

In het synoniem ‘kalfaten’ herkende ik dan weer ‘opkalefateren’, dat ‘herstellen, opknappen, iets of iemand weer min of meer in orde brengen’ betekent.

Maar ‘preeuwen’ was ik nog nooit tegengekomen. Google gaf slechts 562 treffers, dus erg gangbaar is het niet. Behalve ontfutselen wordt als betekenis ook stiekem of heimelijk wegnemen (Zuidn.) genoemd, en in een ‘woordenschat’ uit 1745 staat als omschrijving het fraaie ‘ter sluip ontsteelen’. Het staat ook in de woordenlijst van Scrabblewoordenboek. Ik weet niet of dit de ‘officiële’ scrabblewoordenlijst is, maar het levert 18 punten op.

Het leek ook in verschillende publicaties voor te komen, maar daar bleek het vaak om een gescande tekst te gaan waar eigenlijk ‘spreeuwen’ stond waarvan de ‘s’ niet goed was overgekomen. Toch waren er wel een paar boeken waarin het woord daadwerkelijk voorkwam, zoals de Fakkel der Nederduitsche Taale van Carolus Tuinman uit 1722, dat het koppelt aan ‘reeuwen’ of ‘roven’, waaraan naderhand een ‘p’ was toegevoegd omdat de Zeeuwen het woord preeuwen al in de betekenis van stelen kenden:

De De schilder-konst der oude, begrepen in drie boeken van Franciscus Junius (jr.) uit 1641 vermeldt dat van een zekere Theodorus een standbeeld is gemaakt met een schijf in zijn had omdat hij zo behendig was in het weg preeuwen van de stenen van het dambord. (Als ik dit fragment tenminste goed begrijp.)

Dit alles wijst erop dat het woord behalve gewestelijk ook sterk verouderd is. Volgens het Etymologisch woordenboek is het middelnederlands en dateert het uit de 16^e eeuw.