De letter D kom je in Delft veel op straat tegen, vooral om toeristen te attenderen op evenementen, uiteenlopende festivals of tentoonstellingen. Ook het hek langs de nieuwe gracht bij het nieuwe station (Delft timmert echt niet alleen historisch aan de weg) is rijkelijk voorzien van D’tjes.

Van Dale geeft voor de kleine letter d maar liefst tien verschillende betekenissen en voor de hoofdletter D wel veertien. Het gaat vaak om natuur- en scheikundige grootheden, maar er staan ook een aantal muziektermen bij, zoals de toonsoorten D-groot (D-majeur) en d-klein (d-mineur), het D-akkoord (dat wordt omschreven als ‘d-fis-a’, maar er zijn veel meer D-akkoorden, zoals bijvoorbeeld te lezen is in Wikipedia, waar je ze ook kunt beluisteren). En d., met een punt erachter dus, betekent dat iets met de rechterhand gespeeld met worden (als afkorting voor destra of main droite). Die d. ben ik nog nooit in een partituur tegengekomen. Vreemd genoeg staat de noot D als zodanig, die in mijn lagereschooltijd op blokfluitles de re werd genoemd, er niet bij. Daarvan heb ik naderhand geleerd dat het op de piano de witte toets tussen de C en de E is.

Op een website met toonsoortkarakteristieken staan verschillende uitspraken uit de zeventiende en achttiende eeuw over de ‘affecten’ van D. De toonsoort D-groot wordt gekarakteriseerd als vrolijk, krijgshaftig: ‘de toonsoort van de triomf, het halleluja, het krijgsgeschreeuw, de overwinningsroes’ [Schubart, 1784]. Het karakter van d-klein daarentegen is ernstig, een beetje zwaarmoedig soms: ‘Wanneer men de toonsoort van d-klein grondig onderzoekt, zal men vinden dat hij iets devoots, iets rustigs, daarbij ook iets groots, iets aangenaams en iets geruststellends bevat.’ [Mattheson, 1713]

Ten slotte wordt de d ook gebruikt in het ezelsbruggetje waarmee je kunt bepalen of je te maken hebt met een wassende of een afnemende maan. Daarvoor trek je een denkbeeldige lijn door de punten van de maansikkel. Als dat een ‘d’ oplevert, dan is de maan afnemend en via het laatste kwartier (dernier) op weg naar nieuwe maan. Als het een ‘p’ wordt, dan is ze via het eerste kwartier (premier) op weg naar volle maan. Die truc heb ik al heel lang geleden geleerd, en als ik ’s avonds bij helder weer naar de maan kijk, wat ik niet vaak doe, dan pas ik hem altijd automatisch toe.