Vorige week was ik in een grachtenpand bij een huisconcert dat werd aangekondigd als ‘Schubertiade’. Op het programma stonden werken van Schubert voor piano, piano en dwarsfluit, en natuurlijk een paar van zijn liederen. De toelichting bij een van de werken zette me op het spoor van een mij tot dusverre onbekend muziekinstrument: de arpeggione.

Schubertiades zijn ‘informele bijeenkomsten waarop ongedwongen gemusiceerd of voorgedragen wordt door vriendenclubs of musici, zowel op professioneel als amateurniveau’ (Wikipedia). Het schilderij van Julius Schmidt uit 1897, waarop Schubert zelf achter de piano zit, geeft die sfeer goed weer.

Een van de nummers vorige week was de Sonata ‘Arpeggione’ in a-klein D821 uit 1824, gespeeld door fluitiste Patricia en pianist Sandor. Patricia vertelde dat het stuk oorspronkelijk was geschreven voor de arpeggione, vandaar de titel. Ik had nog nooit van dat instrument gehoord en ben eens verder gaan zoeken.

Wikipedia beschrijft de opkomst en ondergang van dit instrument dat zijn naamsbekendheid dankt aan die sonate van Schubert. Het blijkt een soort kruising tussen een gitaar en een cello. Op YouTube zijn verschillende uitvoeringen van deze sonate te vinden, maar meestal met een cello (bijvoorbeeld in een wonderschone interpretatiemasterclass van Benjamin Zander met Christine Lee (cello) en Dinah Vainshtein (piano)), of met een altviool (bijvoorbeeld Yura Lee (altviool) en Jocubaviviute (piano)). Toch zijn er ook video’s waarop een ‘echte’ arpeggione wordt bespeeld, zoals deze uitvoering door Nicolas Deletaille (arpeggione) en Alain Roudier (fortepiano). Het instrument klinkt inderdaad anders, al zullen de akoestiek en de fortepiano daar ook een rol in spelen. Een bewerking voor dwarsfluit heb ik niet gevonden, maar die heb ik dus life gehoord.

Bij een Schubertiade zie ik voor me hoe de straatarme Schubert en een paar van zijn vrienden elkaar hun nieuwste muziekstuk of gedicht laten horen. Deze avond zaten we in een ‘gewone’ publieksopstelling en werden er bestaande werken ten gehore gebracht, maar de sfeer kwam overeen met hoe het op zo’n avond volgens mij moet zijn geweest: enthousiaste musici en aandachtige toehoorders. En ik ben op het spoor gezet van een onbekend muziekinstrument.