Vorige week heb ik de cursus ‘Filosofie en kunst in Verlichting en Romantiek’ gevolgd, waar ik weer heel veel interessante verhalen heb gehoord en mooie plaatjes heb gezien. Er kwamen allerlei onderwerpen langs waar ik meer van wil weten en waarop ik in mijn blog waarschijnlijk wel terug zal komen. Hier is om te beginnen iets over Johannes Kinker, Joseph Haydn en een sublieme Schepping.

Een van de belangrijkste Verlichtingsfilosofen is Immanuel Kant en deze filosoof bleek in Nederland een grote fan te hebben, namelijk Johannes Kinker. Toen dit tijdens de cursus werd verteld herinnerde ik me vaag dat ik die naam al eens eerder was tegengekomen. Bij een andere lezing, over het ontstaan van de symfonie, viel het kwartje. Kinker was namelijk niet alleen een fan van Kant, maar ook van Joseph Haydn, van wiens Die Schöpfung hij een Nederlandse vertaling had gemaakt. Dat werk hebben we in 2010 met Cantarella uitgevoerd en toen heb ik voor ons verenigingsblad een stukje over Kinker en zijn vertaling geschreven. Vandaar dat hij me zo bekend voorkwam. (En mijn zus heeft in de Kinkerstraat gewoond, maar dat terzijde.)

Johannes Kinker (1764-1845) was een Nederlands dichter, filosoof en advocaat. Hij heeft niet alleen de tekst van Die Schöpfung vertaald, maar schreef ook een lofzang op Haydn na diens dood: De nagedachtenis van Joseph Haydn, in de maatschappij Felix Meritis den 25 van sprokkelmaand 1810 gevierd. Deze herdenkingsrede is opgebouwd als een cantate met solisten, koor en recitatieven. Over Die Schöpfung zegt hij bijvoorbeeld bij monde van de bas:

‘Vereer den zanger, die het lied der schepping zong,
En, door haar kracht bezield, haar schoonheid, vuur en leven,
In zuivre harmonie ons deed voor de ooren zweven;
En met het oog der kunst in haar geheimen drong!’

Op YouTube vond ik een uitvoering van de ouverture van Die Schöpfung met filmbeelden die naar mijn idee een aardige illustratie zijn van ‘het sublieme’. Dit begrip werd in de cursus geïntroduceerd als een kenmerk van kunst in de Romantiek. Iets wat subliem is, is namelijk niet gewoon heel mooi, maar vooral ontzagwekkend, angstaanjagend zelfs. Een iconische afbeelding van de sublieme natuur is het bekende schilderij De wandelaar boven de nevelen van Caspar David Friedrich (1818), maar de natuurbeelden in het YouTubefilmpje, die de chaos vóór de schepping moeten verbeelden, zijn even indrukwekkend.