Tijdens een handwerkochtend liet Ingrid bij het borduren de term ‘proprioceptie’ vallen. Dat woord zei me niets en uit haar uitleg begreep ik dat het ging om het beseffen waar je handen of andere ledematen uithangen. Dat zorgt ervoor dat de naald als je hem van onder je borduurwerk naar boven steekt op de goede plaats weer boven komt.

Deze definitie in Van Dale vond ik nogal vaag, maar Wikipedia gaf een duidelijker omschrijving: het vermogen van een organisme om de positie van het eigen lichaam en lichaamsdelen waar te nemen. Het woord proprioceptie komt van de Latijnse woorden proprius en perceptie (zelf en waarneming). Dat maakte meteen duidelijk waarom ik het woord niet goed kon plaatsen: ik vatte het op als pro-prioceptie in plaats van proprio-ceptie en ‘prioceptie’ zei me niets. Bij ‘-ceptie’ kwam de associatie met ‘perceptie’ wel door.

Zo’n in wezen verbazingwekkende ervaring dat bij het borduren de naald keurig opduikt op de plaats waar je hem wilt hebben heb ik inderdaad ook wel gehad. Iets vergelijkbaars doet zich voor bij het aanzetten van knopen. Als door een wonder komt de naald weer tevoorschijn door het bedoelde gaatje in de knoop (wat iets anders is dan een knoopsgat, maar dat terzijde).

Een goed functionerende proprioceptie blijkt van belang voor je evenwicht en motoriek. Oliver Sacks geeft in zijn boek De man die zijn vrouw voor een hoed aanzag verschillende voorbeelden waar het allemaal mis kan gaan met de lichaamsbeleving. In het lemma van Wikipedia staat als voorbeeld daarvan ook de verstoorde proprioceptie bij dronkenschap. Als je dronken bent lukt het je volgens methode 2 van de WikiHow-test ‘Controleren of je dronken bent’ niet om met je ogen dicht met je vinger het puntje van je neus aan te raken. Dat heb ik nooit geprobeerd, maar als ik ooit weer dronken word zal ik de proef op de som nemen. Hoewel, volgens mij kan ik in een dergelijke toestand vast niet meer aan proprioceptie denken.