Afgelopen zondag ben ik met mijn maandagavondschildergroep naar de expositie met olieverfschetsen van Rubens in Boijmans-Van Beuningen geweest. Meestal kijk ik op een tentoonstelling gewoon wat rond, maar nu hadden we een gids. Zij attendeerde ons op bepaalde dingen en dat bleek best interessant.

Links/rechts

In een serie schilderijen over het leven van Achilles dompelt Thetis, zijn moeder, hem op het eerste plaatje als baby onder in de Styx, waardoor hij onkwetsbaar wordt. Zij houdt hem daarbij vast aan zijn linker achillespees (vandaar die naam), wat daarmee de enige plaats is waar hij gewond kan raken. Aan het eind van het verhaal heeft Hector echter zijn rechtervoet doorboord.

Links en rechts zijn waarschijnlijk doelbewust verwisseld in de schets voor ‘Achilles vertoornd op Agamemnon’, want dat was het uitgangspunt voor een wandkleed. Bij het weven ligt namelijk de achterkant boven. Op grond van de schets zou je denken dat de held linkshandig was.

Op internet zag ik een paar werken die hierop waren gebaseerd. Zo had ‘anonymus’ (gedateerd ‘na 1635’) kennelijk de schets gezien en maakte Bernard Baron in 1724 een prent met het wandkleed als voorbeeld. Of misschien was anonymus vergeten dat je bij een afdruk een spiegelbeeld krijgt. Bij hem zit de zwaardarm wat vreemd aan het lichaam vast, vind ik.

Tronies

Een ander detail waar de gids ons op wees waren de tronies. Rubens had een soort database van koppen aangelegd, die hij in verschillende werken gebruikte, zoals de Achilles van de vorige schets en een figuur op ‘Engeland, Schotland, Minerva, Cupido en twee Victoriën’ uit 1632. Dat zijn leuke weetjes, want zo kun je op de overvolle schilderijen van Rubens op zoek gaan naar dergelijke overeenkomsten.

Zo’n koppendatabase lijkt mij ook wel wat. Misschien moet ik maar eens aan de slag gaan met selfies. Daarmee probeer ik dan allerlei kopstanden en gezichtsuitdrukkingen uit, die ik vervolgens op paneeltjes kan vastleggen.

De werkwijze die Rubens bij zijn schetsen hanteerde heeft ook een nuttige tip opgeleverd. Hij werkte namelijk op een gekleurde, met een grove streek geschilderde grondlaag. Dat geeft meteen een levendige uitstraling. Bij Rubens tenminste.