Deze week viel tijdens de koorrepetitie het woord ’hemiool’. De meeste koorleden bleken de term niet te kennen toen dat gevraagd werd. De summiere toelichting was: twee maten van drie tellen worden behandeld alsof het drie maten van twee tellen zijn, oftewel 2×3=3×2. Het rekensommetje klopt.

We zijn op het koor hemiolen in de loop der jaren wel vaker tegengekomen. Met name in de barokmuziek worden ze vaak toegepast. Het is in wezen een techniek waarmee de componist een bepaalde frase kan benadrukken. Hij (of zij natuurlijk) gebruikt hem dan bijvoorbeeld om aan het eind van een deel de harmoniewisselingen van de afsluitende riedel, de ‘slotcadens’, extra onder de aandacht te brengen. Dat wil zeggen dat je erop attent wordt gemaakt dat het bijna afgelopen is.

Bijna twintig jaar geleden had ik hierover in ons koorblad al eens een stukje geschreven. Dat was toen naar aanleiding van het Requiem van Mozart, waar zo’n hemiool in het Hostias blijkt te zitten. Ook in 2005 werd de term naar voren gehaald, toen we de Saul van Händel zongen. Händels stukken zitten vol hemiolen! En dus komen we ze nu ook tegen in de Coronation Anthems die we binnenkort gaan uitvoeren (zie de website van Cantarella). Die Anthems worden altijd gezongen bij de kroning van een Engelse koning of koningin.

Inmiddels kan iedereen zelf op internet de definitie van een hemiool opzoeken, al klinkt die van wikipedia best ingewikkeld: “een ritmische accentverschuiving die bijvoorbeeld ontstaat wanneer in een driedelig metrum een tweedelig ritme wordt ingebracht, door vervroeging van de klemtoon van de eerste naar de voorafgaande derde tel en het plaatsen van een nieuw accent op de volgende tweede tel.” Vrij vertaald wordt 2×3 dan inderdaad 3×2. Wikipedia verduidelijkt dit daarna min of meer met: ‘het ritme HOEMpapa|HOEMpapa wordt HOEMpaPA|hoemPApa’. Dan zou ik toch voor het gemak gewoon ‘HOEMpapa|HOEMpapa wordt HOEMpa|HOEM-pa|HOEM-pa’ zeggen.

De uitgever van onze bladmuziek is gelukkig zo vriendelijk geweest in de partituur haken te zetten bij een hemiool. Dan hoeven wij dat zelf niet meer te doen.

Bij het zingen hoeven wij hier gelukkig niet over na te denken: de tekst leidt vanzelf naar de juiste klemtonen. Dat er harmonisch ook iets gebeurt, hoort iedereen vanzelf wel. Daar heeft Händel voor gezorgd.