Tijdens de cursus die ik afgelopen zomer heb gevolgd, Voorbij het verstand, viel onder meer de naam van Christine de Pizan. Het verhaal waarin zij figureerde was een beetje warrig, maar ik begreep dat zij in het begin van de vijftiende eeuw een boek had geschreven over een vrouwenstad op het veld der letteren. Dat klonk wel interessant dus ben ik op zoek gegaan en in Wikipedia vond ik zowel een lemma over Christine de Pizan als over het Livre de la Cité des Dames (Boek van de stad der vrouwen), dat ze in 1405 schreef.

Kort samengevat: Christine de Pizan werd in 1364 geboren in Venetië, maar verhuisde al snel naar Parijs waar haar vader lijfarts van koning Karel V werd. Ze had het geluk dat ze van haar vader de lessen die haar broers kregen mocht volgen. Ze trouwde toen ze vijftien was en toen ze vijfentwintig was werd ze weduwe. Haar opleiding kwam toen goed van pas. Ze werd schrijfster om haar gezin (drie kinderen) te onderhouden. Ze was daarmee een van de eerste vrouwen die een professionele literaire carrière begon. Ze schreef gedichten over hoofse liefde, een biografie van Karel V van Frankrijk, en werken waarin zij opkwam voor vrouwen, met als belangrijkste het Boek van de stad der vrouwen. Zij overleed in 1430.

In de allegorische vertelling van het Boek van de stad der vrouwen neemt Christine stelling tegen het antifeminisme van middeleeuwse schrijvers. Ze is eerst bedroefd dat ze een vrouw is, want vrouwen zijn immers volgens bijna alle geschriften slecht. Dan stuurt God drie vrouwen die de deugden Rede, Rechtvaardigheid en Recht personifiëren. Zij vertellen Christine hoe ze kan bijdragen aan het bouwen van een stad waarin alle goede en deugdzame vrouwen bescherming kunnen vinden en actief kunnen deelnemen aan de maatschappij. Vrouwe Rede zegt dat ze niet zomaar moet afgaan op wat die geleerde heren hebben opgeschreven, maar dat ze haar eigen rede moet gebruiken en oog moet krijgen voor de vele grootse daden die vrouwen hebben verricht. Vervolgens noemen de drie Deugden meer dan honderd vrouwen als voorbeeld. In de Engelse versie van dit Wikipedialemma worden ze allemaal opgesomd, de meesten met een eigen link. Aan het eind roept De Pizan alle vrouwen op om mee te bouwen aan deze stad.

Door haar stellingname raakte ze verwikkeld in een literaire polemiek over de Roman de la Rose. Dit Franse middeleeuwse gedicht werd in de dertiende eeuw geschreven door Jean de Meun, die voortborduurde op werk van Guillaume de Lorris, en was behoorlijk vrouwonvriendelijk. Ik citeer uit het Wikipedialemma over de Roman de la Rose: “In 1401 schreef Christine de Pizan een brief aan de provoost van Rijsel Jean de Montreuil, een fervent supporter van Jean de Meun, waarin ze de populaire Roman de la Rose veroordeelde voor de flagrante misogyne stellingen die erin verdedigd werden en het kwetsende taalgebruik en lag zo mee aan de basis van de beweging die de literaire kwaliteiten van de Meuns werk in twijfel trok. Sommigen zien in de reactie van Christine de Pizan de eerste vorm van feminisme in Europa omdat het debat zeker niet alleen over het werk van Jean de Meun ging, maar evenzeer over de positie van de vrouw in de maatschappij.”

Een transcriptie van de Middelnederlandse vertaling van Het boek van de stad der vrouwen is te vinden in de digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren.