Bij de armbeweging ‘sla met vuist’ in een Tai Chi-set moest ik ineens denken aan de ‘kurkentrekkerregel’ die ik ooit op school had geleerd. Daarmee kon je door je hand en arm te draaien alsof je een kurkentrekker hanteerde iets bepalen. Wat dat iets ook al weer was, wist ik niet meer precies, maar mijn arm had het ezelsbruggetje onthouden.

Vaag stond me bij dat het iets te maken had met de assen in een driedimensionaal assenstelsel. Speurwerk op internet leidde me naar de termen ‘rechterhandregel’ en ‘cartesisch coördinatenstelsel’ op Wikipedia:In woorden komt dat erop neer dat je je duim, je wijsvinger en je middelvinger van je rechterhand zo uit moet steken dat ze alle drie onderling een hoek van 90 graden met elkaar maken. Als je dan met je duim in de richting van de positieve x-as en de wijsvinger in de richting van de positieve y-as wijst, geeft je middelvinger de richting van de positieve z-as aan.
Mooi, maar dat was niet de beweging die mijn arm zich herinnerde. Behalve voor assenstelsels blijkt de rechterhandregel echter ook gebruikt te worden om de richting van magnetische veldlijnen te bepalen als stroom door een draad loopt.

Als een stroom door een rechte draad loodrecht de muur in gaat, van je af, werkt die regel als volgt. Draai het handvat van een kurkentrekker met een rechtsdraaiende spiraal rechtsom (met de wijzers van de klok mee), dan gaat ook de kurkentrekker de muur in. En in dat geval wijzen de pijltjes in de cirkelvormige veldlijnen rondom de draad ook naar rechts. De meeste plaatjes waren nogal verwarrend, maar mijn arm en hand konden deze beweging moeiteloos reproduceren: met de klok mee = van je af, tegen de klok in = naar je toe. Net of je een kraan open- of dichtdraait, eigenlijk. Dit was inderdaad de beweging die ik me herinnerde als de kurkentrekkerregel. Alleen had ik hem aan het verkeerde verschijnsel gekoppeld.

Toen ik ‘sla met vuist’ uitvoerde met de kurkentrekker in gedachten, merkte ik dat die beweging juist andersom gaat: de voorwaartse beweging draait daar tegen de klok in. Dus door de kurkentrekker eindigt mijn vuist vaak ondersteboven.