Kunstmatige intelligentie kan zich tegenwoordig in de denksport meten met menselijke kampioenen. Daardoor is de discussie weer opgelaaid of intelligente robots ‘ons’ op een dag zullen overvleugelen en zich, erger nog, tegen ‘de mens’ zullen keren. Meestal gaat het om de vraag welke consequenties dat zal hebben, economisch en voor ons zelfbeeld. Ik moet hierbij ook altijd terugdenken aan een werkcollege filosofie van professor Doorman dat ik in de jaren zeventig volgde. Daar kwam ter sprake of robots stemrecht moesten krijgen.

Robots waren in die tijd vooral industriële armen die geprogrammeerd werden voor een bepaalde taak. Ik herinner me een filmpje waarin een arbeider met een spuitbus een ingewikkelde stoel met spijlen verfde terwijl zijn bewegingen werden vastgelegd. Die konden daarna voortaan door een robotarm gereproduceerd worden, met alle gevolgen van dien voor de werkgelegenheid. [ill.US Dpt, Labor Statistics]

Een andere robotherinnering is aan een bezoek aan het Evoluon, waar een beest stond dat op geluid reageerde. De lange nek met het enge hoofd zwenkte naar de groep kinderen die het meeste geluid maakten. Ik hield me muisstil. Op de internetsite evoluon.org staat over deze Senster: ‘Vlak bij de ingang van het Evoluon stond van 1970 tot 1974 een prachtige robot, een cybernetisch kunstwerk gemaakt door Edward Ihnatowicz. Het was het eerste computergestuurde kunstwerk. De Senster bewoog naar geluid toe, maar schrok weg van harde geluiden, of als je probeerde hem aan te raken. Hij gebruikte vier microfoons en twee radarhoorns om te zien en te horen.’

In het werkcollege ging het niet om wat er technisch allemaal bereikt was, maar om de argumenten voor of tegen het verlenen van stemrecht aan robots. Daarvan is me altijd bijgebleven dat die argumentatie een evenbeeld bleek van wat naar voren werd gebracht bij de vraag of arbeiders en vrouwen stemrecht moesten krijgen, een discussie die een eeuw daarvoor speelde.

Toen we in de schildercursus bezig waren met het thema ‘Toekomst’ kwam ik door deze herinnering op de gedachte dat er ongetwijfeld een nieuwe elite zou ontstaan, die zich waarschijnlijk zou spiegelen aan oudere elites. Zo kwam ik tot deze collage. Deze ‘keurtroepen’ hebben zich in een oud Engels landhuis gevestigd, waar ze ter legitimatie aan de muur in het trappenhuis portretten van illustere voorouders hebben opgehangen.