De afgelopen maanden heb ik de historische romans van Hilary Mantel over Thomas Cromwell gelezen, in de Nederlandse vertaling van Ine Willems (Wolf Hall en Het Boek Henry) en Harm Damstra en Niek Miedema (De spiegel en het licht). Die boeken spelen in de zestiende eeuw in Engeland tijdens de regering van Hendrik de Achtste en bevatten natuurlijk allerlei termen voor zaken uit die tijd. Uit de context blijkt wel waarom het gaat, maar toch blijft zo’n woord soms door je hoofd spelen. Dat had ik met het woord ‘wambuis’.

Ik wist dat het een kledingstuk was, een soort jasje, maar toen ik het een paar maal was tegengekomen wilde ik er toch een duidelijker beeld van krijgen. Van Dale noemt het een ‘vroeger gedragen mansbovenkledingstuk dat het lijf van de hals tot aan het middel bedekte’. Het woord is afkomstig uit het oud-Frans (wambais), en heeft wortels in middeleeuws Latijn (wambesios – gewatteerd onderkleed) en oud-Grieks (bambakion – katoen). In Middelburg in Zeeland hebben archeologen een wambuis van geitenleer uit de 16^e eeuw gevonden. Een schapenleren wambuis van Hugo de Groot zit in de collectie van het Rotterdam museum

In de middeleeuwen droegen ridders zo’n gewatteerd onderkleed onder hun maliënkolder. Degenen die geen maliënkolder konden betalen hadden het wambuis als enige bescherming bij een aanval met slagwapens. Gaandeweg maakte het wambuis een ontwikkeling door en werd het ook buiten het slagveld gedragen. In de zestiende eeuw was het een soort vest dat onder de mantel werd gedragen en aan het begin van de twintigste eeuw was het inmiddels geëvolueerd tot overhemd en mouwloos gilet.

Op een site waar je historische kostuums kunt huren staan afbeeldingen van kledingstukken uit verschillende periodes, onder meer  wambuizen en kniebroeken uit de 17^e eeuw en kostuums voor een toneelspel dat in de periode rond 1580 speelt.

De site Modemuze, ‘platform voor mode en kostuumerfgoed’, levert met het zoekwoord ‘wambuis’ uiteenlopende afbeeldingen en wetenswaardigheden op. Daarbij staan ook een aantal fraaie kostuumontwerpen voor opera’s. Toen ik die zag besefte ik dat de beelden van een wambuis voor mij vooral geassocieerd zijn met Verdi-opera’s.