Abracadabra

Op zoek naar ideeën om het componeren van ‘stukjes’ te oefenen, kwam ik terecht bij ‘toverspreuken’. Op mijn lijstje stonden al snel formules als abracadabra, abelebombelebé, simsalabim en hocus pokus pilatus pas. Als eerste heb ik me nu verdiept in de achtergrond van abracadabra.

Abracadabra wordt ook wel gebruikt als een synoniem voor wartaal, maar eigenlijk is het ‘een op perkament geschreven en aan een vlasdraad om de hals gedragen amulet of toverspreuk’, aldus Van Dale. In die laatste betekenis wordt het teruggevoerd op het oud-Griekse woord abrasadabra, ‘voorkomend op gemmen in lettervormen die veroorzaakten dat middeleeuwers de s aanzagen voor een c en uitspraken als k’. (Bron: Wikipedia) Gemmen zijn gesneden (half)edelstenen. Abrasadabra is een geheim woord dat waarschijnlijk is gebaseerd op de naam van de godheid Abrasax of Abraxas. Ook hier is weer verwarring over de spelling door het overzetten van Grieks naar Latijns schrift, deze keer tussen de sigma en de xi.

De spreuk werd geacht een geneeskundige werking te hebben wanner je hem weergeeft in de vorm van een driehoek met op elke volgende regel een letter minder. In de etymologiebank staat hierover het volgende citaat:

‘Dit fraais schreef men op een stuk perkament en hing dat om de hals van een koortslijder of men bond het op een gewond lichaamsdeel. Zoals iedere regel van het formulier een letter minder telt dan de vorige, zo neemt de koorts dagelijks af. Want abracadabra betekent in het Aramees: het is genezen of: vlucht als deze woorden.’ [P.H. Schröder (1980), Van Aalmoes tot Zwijntjesjager, Baarn]

Een andere mogelijke bron is het Hebreeuws, onder meer genoemd in een artikel over de ontstaansgeschiedenis van abracadabra op historiek.net. Ook daar is de bezwering oorspronkelijk een geneesmiddel tegen de koorts door hem op een amulet te dragen. Deze keer op basis van een kabbalistische omrekening naar getalwaarden. Dergelijke amuletten blijken nog steeds te bestaan.

Nu kan ik natuurlijk ook in mijn compositie misschien iets met zo’n mogelijk koortswerende driehoek doen – muziek als helende kracht – maar daarvoor is mijn vaardigheid helaas niet toereikend. Wel heb ik de ‘getalswaarden’ van de letters omgezet naar noten die ik als materiaal heb gebruikt, en is het ritme gebaseerd op de lettergrepen. Dit is voorlopig het resultaat (pdf, mp3).

Abracadabra