Dit woord kwam ik zomaar tegen toen ik iets opzocht in Van Dale: boekelscheuren. Dat blijken spleetvormige holten in Edammer en Goudse kaas te zijn. Je zou denken dat boekel naar die vorm verwijst, maar dat is niet zo. Het woord is vernoemd naar ‘de werkwijze volgens Boekel’, wat een procedé is om kaas te bereiden.

Dat is te lezen in de inleiding van een oud artikel ‘Over “Boekelscheuren” in kaas’, van F. W. J. Boekhout en J. J. Ott de Vries. Het artikel is ongedateerd, maar is zo te zien aan het taalgebruik aan de jaren twintig of dertig van de vorige eeuw te plaatsen.

‘Onder boekelscheuren verstaat men die lensvormige holten met schelpvormige zijwanden, welke in sommige Edammer kazen worden aangetroffen en wel alleen in kazen, welke uit één stuk zijn opgemaakt. Aangezien deze wijze van opmaken als regel geschiedt bij het kazen volgens de werkwijze van Boekel, welke het gebruik van lange wei in de kazerijtechniek invoerde, worden deze holten in de praktijk boekelscheuren genoemd. Deze boekelscheuren beginnen na een tijdsverloop van ongeveer 12 dagen zich te ontwikkelen, om daarna in grootte toe te nemen en eene lengte te verkrijgen van ongeveer 1 c.M.’

In sommige kaassoorten horen gaten er gewoon bij, maar boekelscheuren verminderen de handelswaarde van de kaas. Om na te gaan wat kaasbereiders daartegen zouden kunnen doen had het Rijkslandbouwproefstation in Hoorn een onderzoek uitgevoerd, dat in bovengenoemd artikel beschreven wordt. De conclusie was: ‘uit deze verslagen blijkt, dat in het toevoegen van water in voldoende hoeveelheid, een middel te vinden is tegen boekelscheuren.’

‘Boekel’ heeft dus niets met de boekelscheuren te maken, maar het bestaat wel als afzonderlijk woord, en is afgeleid van het Franse boucle: ‘haarkrul, m.n. in de pruikentijd: ieder der gefriseerde lokken vals haar ter weerszijden van het voorhoofd gedragen’.

Boekel blijkt bovendien een gemeente in Noord-Brabant, een plaats in de gemeente Castricum en een historisch graafschap in de Vlaamse gemeente Zwalm, mij allemaal onbekend. En ook wordt het uit het Duits afkomstige woord ‘buckel’ ten onrechte wel als ‘boekel’ gespeld. Dan gaat het om een ‘(kunstmatige) bobbel op een skipiste’.