Een van de monsters waarover ik na de cursusweek over Odysseus meer wilde opzoeken was de cycloop. Odysseus strandt onderweg op een eiland waar hij wordt gevangen door de cycloop Polyfemos. Deze eenogige reus, een zoon van de zeegod Poseidon, is een menseneter die elke dag hij een paar bemanningsleden verorbert. Met een list weet Odysseus met zijn resterende bemanning te ontkomen nadat ze het oog van de reus hebben doorboord. (Zie bijvoorbeeld Wikipedia voor het hele verhaal.)

Het woord ‘cycloop’ komt van het Oudgriekse kúkloops, oftewel ‘rondoog’: kúklos = cirkel en oops=oog. Volgens de overlevering woonden deze eenogige reuzen op de hellingen van de Etna, waar ze schapen hoedden. Deze mythologische wezens zijn door uiteenlopende kunstenaars verbeeld.  In de televisieserie die bij de cursus werd vertoond zag hij er met een soort rubberen masker op nogal  knullig uit en op andere afbeeldingen zie je vaak nog waar ‘gewone’ ogen zitten. Toch zijn er ook veel mooie plaatjes van cyclopen te vinden, al dan niet gebaseerd op het verhaal uit de Odyssee. Ze variëren van meer of minder angstaanjagende monsters tot een bedeesd ogende cycloop op het schilderij van Odilon Redon. De cycloop is een van de talloze superhelden van Marvel. Ook Sinbad de Zeeman, een personage uit de vertellingen van 1001 nacht – wiens avonturen niet voor die van Odysseus onder doen – komt op een van zijn reizen op een cyclopeneiland terecht.

De mythe van het bestaan van cyclopen schijnt te zijn ontstaan doordat de Grieken toentertijd olifantschedels hadden gevonden en dachten dat het schedels waren van reuzen met één groot oog in het voorhoofd. Inderdaad hebben olifantschedels geen duidelijk herkenbare oogkassen en een grote neusholte op de plaats van de slurf. In de laatste ijstijd leefden er op Sicilië dwergolifanten, vandaar dat men dacht dat dit de woonplaats van de cyclopen was.

Een bekende hedendaagse cycloop is Sheldon J. Plankton uit de animatieserie SpongeBob SquarePants. Deze Plankton is een gemeen eenoogkreeftje dat voortdurend probeert een geheim recept voor krabburger te stelen. Er blijken meer dan 13.000 soorten eenoogkreeftjes (Copepoda) te bestaan en een groot aantal daarvan horen tot het geslacht Cyclops. Met hun lengte van circa 1 mm zijn het echter niet bepaald reuzen.

Vaak zijn cyclopen tegenwoordig gewoon op straat te zien, als je er oog voor hebt. Deze eenogen eten weliswaar geen mensen, maar kunnen in andere opzichten best gevaarlijk zijn.