Begin juni schreef ik over de opening van de tentoonstelling Vele gezichten van Keramiek. Op 7 juli ben ik ook naar de ‘finissage’ daarvan geweest, de feestelijke afsluiting ervan. Een finissage is de tegenhanger van het bekendere ‘vernissage’, de feestelijke opening.

Deze finissage kreeg een leuke, inhoudelijke invulling. Onder leiding van ‘filosofisch vragensteller’ Marja van Rossum bespraken we een van de objecten, ‘Zwarte Smiley’ van riëlle beekmans, waar we in een kring omheen zaten. We gaven beurtelings antwoord op betrekkelijk eenvoudige vragen, zoals ‘Welk woord komt als eerste bij je op?’ en ‘Hoe zou je het noemen?’

Vanuit mijn perspectief zag ik het beeld als een in drieën gezaagd mensfiguur waarvan het middendeel gedraaid was ten opzichte van de andere twee delen en waarvan het hoofd verdween in een baksteen met een vrolijke smiley erop.

Het woord dat ik noemde was ‘zuil’. Ik associeerde wat ik zag met een gebroken zuil waarvan de brokstukken slordig gedraaid op elkaar gezet waren. Het ‘mensfiguur’ deed me denken aan een kariatide, een Grieks beeld dat een tempeldak draagt. Het was verrassend hoe verschillend de antwoorden van de anderen waren, variërend  van lampenkap tot vis, hoofd en breuk.

Uit het daaropvolgende gesprek werd me duidelijk dat het ‘mensfiguur’ hier een madonna was, een iconisch beeld van Maria. Dat blijkt uit de houding die ze zou hebben als de drie delen weer netjes op elkaar gezet worden en uit de slang die ze onder haar voet vertrapt.

Toen we vervolgens allemaal aan een andere kant van het beeld gingen zitten kon ik sommige van de andere woorden wat beter plaatsen. Ik zag nu een rommelige stapel stenen waarop een baksteen balanceerde. Omdat de smiley buiten beeld was had de steen niets meer weg van een gezicht. En het geheel was daardoor voor mij niet meer herkenbaar als een mensfiguur. Ik vond het  frappant om te beseffen hoe bepalend de smiley was voor mijn ‘duiding’ van het beeld. Naderhand moest ik denken aan mijn blog over pareidolie, het verschijnsel dat mensen geneigd zijn overal iets bekends in te zien.

Ik vond het een bijzondere en vruchtbare ervaring om een kunstobject wat nauwkeuriger te bekijken en mijn gedachten erbij met anderen te bespreken.