Zonder een duidelijke aanleiding vroeg ik me ineens af wat het verschil is tussen een betoog en een vertoog. Tot op zekere hoogte overlappen ze elkaar, maar ik ervaar wel een verschil, al was het alleen maar omdat je iets kunt betogen, terwijl vertogen als werkwoord niet lijkt te bestaan.

Een betoog is volgens Van Dale een ‘redenering om iets te bewijzen, waarbij in het midden blijft of inderdaad het bewijs geleverd is’ met als synoniem bewijsvoering. Vertoog krijgt de omschrijving ‘betoog, verhandeling, m.n. op moreel of maatschappelijk gebied’. Wikipedia zegt dat je in een betoog een standpunt verdedigt door het geven van argumenten of ontkrachten van tegenargumenten. ‘Een betoog onderscheidt zich van andere manieren om een stelling te verkondigen door de stelligheid waarmee de stelling verkondigd wordt en de veelal subjectieve argumenten die gegeven worden.’

De term vertoog krijgt in Wikipedia een sterk filosofische invulling, met een navenant moeizaam te lezen omschrijving: ‘Vertoog of discours […] is het spreken van een bepaalde groep op een bepaald niveau (politiek, wetenschap, literatuur, ‘alledaags’) waarmee de betreffende groep de werkelijkheid structureert en daarmee impliciet vastlegt wat zij voor moraliteit en waarheid houdt.’

Het verschil tussen een betoog en een vertoog is dus kennelijk dat iemand met een betoog een ander van een standpunt wil overtuigen en met een vertoog een min of meer onderbouwde visie op iets uiteenzet. Etymologisch zijn beide afgeleid van toghen of tooghen: tonen, laten zien, uitstallen, te kennen geven.

Je hebt ook nog het woord onvertogen, ongepast of onkies, als in ‘geen onvertogen woord’. Dat heeft een andere etymologische herkomst. Het woord onbetogen bestaat wel, maar is een verouderd woord voor onbedekt of niet omfloerst.

In mijn middelbareschooltijd was het schrijven van een beschouwing onderdeel van het vak Nederlands. Daarbij stond het geven van verschillende argumenten centraal en was het de bedoeling om tot slot een afgewogen oordeel te formuleren. Dat had dus de vorm van een betoog, maar meestal ging het niet over iets waarvan ik iemand probeerde te overtuigen.