In een artikel over verbeeldingskracht in de NRC van 3 januari 2025 (‘Wat verbeeldingskracht betreft kunnen we een voorbeeld nemen aan Donald Duck’, Corine Nijenhuis) werd terugverwezen naar een artikel uit de wetenschapsbijlage van 7 oktober 1994: ‘Kwik, Kwek en Kwak bergen een schip’, over het bergen van een gezonken schip met behulp van pingpongballetjes. Dat deed me meteen terugdenken aan een les over octrooien tijdens mijn opleiding wetenschappelijk literatuuronderzoek (GO-C 1988-1990).

Voordat een octrooi aan een technische vinding wordt toegekend is grondig literatuuronderzoek nodig, want zo’n uitvinding moet nieuw, inventief en industrieel toepasbaar zijn. Hij mag dus nog niet eerder zijn beschreven. Als voorbeeld van een octrooi dat in Nederland op grond van literatuuronderzoek was afgewezen hoorde ik tijdens die les voor het eerst het verhaal van die pingpongballen van Donald Duck.

De Deense uitvinder Karl Krøyer had in 1964 een schip dat in de haven van Koeweit was gezonken weten te lichten. Hij had daarvoor een innovatieve methode gebruikt door het schip via een buis te vullen met 27 miljoen piepschuim balletjes. Voor deze methode vroeg hij octrooi aan. In het Verenigd Koninkrijk en Duitsland werd dat toegekend, maar in Nederland werd het afgewezen, omdat de methode niet aan de nieuwheidseis voldeed.

© 1949 Walt Disney Corporation

De methode was namelijk al beschreven in een aflevering van de Donald Duck uit 1949 (geschreven door Carl Barks). Daarin lukt het Kwik, Kwek en Kwak een gezonken schip van Oom Dagobert boven water te krijgen met pingpongballetjes die ze in een trechter gooien.

De pingpongballetjes werden beschouwd als drijvende lichamen en toegediend via een buis, en dus werd de techniek hetzelfde geacht als die van de octrooiaanvraag. Dat argument wordt een novelty-destroying prior art genoemd, oftewel een eerdere kunstuiting die de vernieuwing ondergraaft.

Nu is literatuuronderzoek leuk om te doen. Een dergelijke grondigheid zou ik echter nooit waar kunnen maken, besefte ik toen al. Maar het blijft een mooi verhaal en is een uitstekende smoes om af en toe de Donald Duck te lezen.